Norawank

Klasztor z XIII wieku. Pięknie położony w otoczeniu urwisk mieniących się wszystkimi odcieniami czerwieni. Już sama droga do niego jest turystyczną atrakcją. Wąska asfaltowa szosa prowadzi skalnym wąwozem. Barwy dookoła nieco przypominają to, z czym spotykamy się w jordańskiej Petrze.

Monastyr Norawank leży w południowo-wschodnim rejonie Armenii, 130 km od Erywania, na szlaku do klasztoru Tatew, Goris i dalej do Stepanakertu. Dlatego wizytę tu łatwo można połączyć z wycieczką do Górskiego Karabachu. Warto pamiętać, że latem, w południe jest tu bardzo gorąco. Również ze względów fotograficznych lepiej więc trafić tu rano lub wczesnym wieczorem, tuż przed zachodem słońca. Zimą dojazd może być utrudniony przez sporą ilość śniegu – Armenia jest krajem górzystym, 40 proc. jej powierzchni znajduje się na wysokości ponad 2 tys. m n.p.m.

Kościół św. Szczepana (surp Stepanos Nachawyka)

Klasztor został założony w 1205 r., ale jego najstarszym elementem są pozostałości znajdującego się tu wcześniej kościoła z IX – X wieku (św. Jana Chrzciciela). Obok wznosi się piękny kościół św. Szczepana (1221-27) oraz kościół św. Grzegorza (1275).

Uwaga! W wielu przewodnikach*, również w anglojęzycznej Wikipedii (zobacz) znajdziecie błędne informacje, dzięki którym łatwo pomylić zabytki. Kościół, który przedstawiono na zdjęciu wyżej jest poświęcony św. Szczepanowi, a nie – jak podają wspomniane opracowania – Janowi Chrzcicielowi! Po kościele Jana Chrzciciela zostały tylko fragmenty ruin, widoczne na pierwszym planie. Dla lepszego rozeznania się w sytuacji niżej zamieszczamy fotografię planu sytuacyjnego.

Fragment planu klasztoru. Cyfrą 8 oznaczony jest kościół św. Szczepana. 9 to przyległy do niego kościół św.  Grzegorza. 7 – przedsionek (gavit), właśnie na wejściu do przedsionka znajdują się słynne płaskorzeźby (tympanony). Ruiny kościoła św. Jana Chrzciciela (surp Karapet) oznaczone są cyfrą 5.

Zabytkiem szczególnie przyciągającym uwagę turystów jest świątynia Matki Bożej (cyfra 3 na planie powyżej) znana też jako Burtelaszen (nazwa ta pochodzi od imienia fundatora, księcia Burtela Orbeliana). Kościół jest wyjątkowym dziełem sztuki. Wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku przez mistrza Momika, autora miniatur, wielu płaskorzeźb i chaczkarów, na każdym wywiera niezapomniane wrażenie. Formą architektoniczną przypomina wieżę o trzech kondygnacjach. Należy zwrócić uwagę na piękne zdobienia zewnętrze: płaskorzeźby, drzwi i wspornikowe schody prowadzące na pierwsze piętro.

Norawank, kościół Matki Bożej, dzieło Momika

Na szczególną uwagę zasługują tutejsze płaskorzeźby zdobiące wejście do przedsionka kościoła św. Szczepana. Więcej na ten temat w artykule: Tympanony w Norawank.

* Błędna informacja jest np. w przewodniku Sławomira Adamczaka, Gruzja, Armenia i Azerbejdżan, wyd. Pascal, 2013, s. 357. Co ciekawe pojawia się też w renomowanym przewodniku Armenia with Nagorno Karabagh, wydawnictwa Bradt. Edycja z 2011 r., s. 237-238. O mechanizmie powielania błędów przez autorów kolejnych publikacji przeczytacie w artykule: Jak się pisze przewodniki.

Tekst i zdjęcia: Krzysztof Matys.

Wycieczka do Armenii – zobacz Norawank!