Armenia. Blog o turystyce

Historia tego państwa jest jednym z bardziej niezwykłych fenomenów chrześcijańskiego świata. W Polsce mało znanym.

Armenię kojarzymy z obszarem Południowego Kaukazu i byłym Związkiem Radzieckim. Tymczasem w okresie średniowiecza, przez 300 lat Ormianie mieli swój kraj nad Morzem Śródziemnym. Stworzyli silne państwo i odegrali znaczącą rolę w europejskiej polityce doby wypraw krzyżowych.

Armenia Cylicyjska w roku 1200.

Nazwa kraju pochodzi od Cylicji, regionu należącego dziś do Turcji. Leży tuż przy granicy z Syrią i Libanem. Najlepiej znanym miastem tego obszaru zapewne jest Tars, z którego pochodził św. Paweł. Blisko stąd na Cypr.

Bywa nazywa też Małą Armenią, ale nazwa ta może wprowadzać w błąd. Znacznie wcześniej, w okresie starożytności (za czasów syryjskich Seleucydów) istniała Mała Armenia – na zachód od Eufratu.

Państwo Ormian w Cylicji istniało od 1080 do 1375 roku. W 1291 roku upadła Akka – ostatnia twierdza krzyżowców w Ziemi Świętej. Armenia Cylicyjska wytrzymała jeszcze 80 lat!

Srebrne monety Armenii Cylicyjskiej, XIII wiek.

Skąd Ormianie w tej części świata? Znaleźli się tu w ramach akcji wzmacniania rubieży Bizancjum. Ormianie, cenieni jako wojskowi i zarządcy osiedlani byli na wyniszczonej wojnami granicy cesarstwa. Szybko dochodzili do kierowniczych stanowisk. Część z tych nadań przechodziła z czasem w dziedziczne władanie ormiańskich rodów – od połowy XI wieku tak było np. ze stanowiskiem gubernatora Tarsu. W dalszej kolejności, wykorzystując osłabienie Bizancjum stworzyli niezależne państwo.

W 1199 roku miała miejsce rzecz o doniosłym znaczeniu. Władca o imieniu Lewon (Leon) został pierwszym królem Armenii Cylicyjskiej. Stało się to za zgodą papieża i cesarza. Wydarzenie absolutnie niezwykłe. Oto Rzym uhonorował Ormianina, który z punktu widzenia papieża był heretykiem! Armenia oddzieliła się od reszty chrześcijańskiego świata już w połowie V wieku, odrzucając postanowienia soboru w Chalcedonie. Monofizycki Kościół Ormian stanowczo i konsekwentnie bronił swojej niezależności, sprzeciwiając się zakusom i Bizancjum, i Rzymu. A mimo to papież koronował Lewona. Dlaczego? Zwyciężyła polityka. Armenia Cylicyjska była bardzo ważnym sojusznikiem Zachodu w walce z muzułmanami. Rzym liczył też na to, że może w końcu uda się przeciągnąć Kościół ormiański na swoją stronę. Nieśmiało zakładano nawet coś więcej. Armenia miała wówczas bardzo dobre relacje z potężnym państwem mongolskim. Kusząca była perspektywa ochrzczenia Mongolii! Pośredniczyć mieli Ormianie. Niestety dla Zachodu, w Karakorum wybrano islam.

Bardzo interesującą opowieści można snuć na temat współpracy Armenii Cylicyjskiej z Mongołami. Łączyli ich wspólni wrogowie, przede wszystkim groźni muzułmanie. Był to sojusz ściśle militarny. Ormianie i Gruzini brali udział w mongolskich wyprawach na Bagdad. W 1253 roku król Armenii złożył wizytę w Karakorum!

Kres świetności położyła zmieniająca się sytuacja w regionie. W potęgę rósł Egipt mameluków. Do Europy wycofali się krzyżowcy. A co najważniejsze, po przyjęciu islamu przez Mongołów, Armenia straciła najważniejszego sojusznika. Zostali zupełnie sami. Nie mieli szans.

Nagrobek króla Leona V, bazylika Saint Denis

Ponadto kraj pogrążył się w wewnętrznych sporach. Rody walczyły o władzę. Nałożył się na to konflikt między zwolennikami zawarcia unii religijnej z Rzymem i silnym ugrupowaniem monofizytów, broniących niezależności ormiańskiego Kościoła.

Cylicja upadła w 1375 roku pod naporem egipskich mameluków. Jego ostatni król, Lewon V, został uwięziony w Kairze. Dzięki pomocy Francji udało mu się wyjechać do Paryża. Tam zmarł. Pochowany został w bazylice Saint Denis, w nekropolii francuskich władców.

Przez prawie 600 lat Ormianie pozostawali bez swojego państwa. W 1918 roku powstała niepodległa i demokratyczna Armenia. Kilka lata później stała się częścią Rosji Radzieckiej.

Dla Ormian z całego świata Armenia Cylicyjska jest powodem do dumy. Ich historycznym i narodowym skarbem. Podobnie jak opowieści o arce Noego, roli Araratu i dziele króla Tirydatesa, który w 301 r. uczynił z Armenii pierwszy na świecie chrześcijański kraj.

……………………………………………………………………………………………………

Kilikia

Będąc w Armenii, słowo „Cylicja” zobaczycie w wielu miejscach (zapisywane jako „Kilikia”). Tak nazywa się najpopularniejsze ormiańskie piwo. Jego producent celowo porusza czułą strunę. W reklamach widać odniesienie do historycznych sukcesów. Na obrazku obok trunek ukazany jest na tle mapy Bliskiego Wschodu.

Wycieczki do Armenii.

Tekst: Krzysztof Matys.

Wycieczka: Gruzja i Armenia.